Một trong những yếu tố dẫn tới sự hình thành Nhà nước đầu tiên là do nhu cầu tự vệ chống ngoại xâm, do đó quân sự thời Hùng Vương là mặt được quan tâm phát triển hơn các lĩnh vực khác. Điều này có thể thấy rõ hơn trên phương diện khảo cổ.
Trong các di chỉ khảo cổ thuộc giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên số lượng vũ khí tìm thấy trong các di chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ so với toàn bộ hiện vật. Nhưng đến giai đoạn văn hóa Đông Sơn, tỷ lệ vũ khí tăng cao, trong di chỉ Vinh Quang vũ khí chiếm tỷ lệ 50,6 %, Thiều Dương là 59,8 %, Đông Sơn (Thanh Hoá) là 63,29 %...
Ở các khu mộ táng, số mộ có vũ khí chôn theo cũng chiếm tỷ lệ khá cao như ngôi mộ ở Việt Khê (Hải Phòng) số vũ khí chiếm tỷ lệ 53,7 % so với toàn bộ hiện vật bằng đồng, tại khu mộ táng ở Làng Cả (Phú Thọ) tỷ lệ đó là 56,9 %...
Xét trên phương diện tổng quát, ở chính quyền trung ương có một lực lượng quân đội thường trực, tương đối có tổ chức. Vua Hùng, Lạc hầu đều có lực lượng thân binh để hộ vệ và làm chủ lực trong các cuộc chiến tranh; dưới các bộ, Lạc tướng cũng có đội quân riêng của mình.
